دوره ایمنی تخصصی کار در فضای بسته

فصل اول ـ کلیات

ماده۱ـ  هدف و دامنه کاربرد: مقررات این آیین‌نامه به استناد ماده (۸۵) و تبصره (۱) ماده (۸۶) قانون کار جمهوری اسلامی ایران به منظور صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی کشور و با هدف پیشگیری از وقوع حوادث ناشی از کار و رعایت ایمنی در کارگاه‌های مشمول قانون کار دارای فضای بسته تدوین شده است.

وجود فضاهای محصور و لزوم انجام عملیات شغلی در آنها از جمله مواردی است که با وجود پیشرفت های علمی هنوز هم در بسیاری از محیط های کاری دیده می شود.

در بسیاری از محیط های کاری، محوطه های محصوری وجود دارند که ممکن است خطرات بسیاری را برای افرادی که برای انجام کار به آنها وارد میشوند، پدید اورد. در بسیاری از موارد کارکنانی که به فضای بسته وارد می شوند ریسک مواجهه با خطرات متعددی از جمله گیر کردن در فضای بسته، غوطه ورشدن و مواجهه با هوای خطرناک را می پذیرند. فضاهای بسته به خودی خود ریسک گیر کردن را برای افراد بوجود می آورند اما کارکردن در فضای بسته ممکن است موجب شود تا افراد در معرض خطرات بیشتری قرارگیرند.

به طور کلی فضای محدود به محیط شغلی ای اطلاق می شود که:

1- برای وارد شدن فرد و انجام کار در درون آن به اندازه کافی بزرگ است .

2- ابعاد ورودی یا خروجی آن محدود است.

3-  برای انجام کار مداوم این فضا طراحی نشده است.

4- از تهویه طبیعی مطلوبی برخوردار نیست.

کار در درون بویلر، کوره، سپتیک، تانک، سیلو، تونل، ظروف قیفی شکل، مخازن و موارد مشابه را فعالیت در درون فضای محدود به حساب می آورند.

مثالهایی از فضای بسته:

مخازن، ورودی منهول، دیگهای بخار، کوره ها، مجراهای فاضلاب، سیلوها، انواع قیف ها ( هوپرها)، اطاقهای کنترل برق، معاددن زیر زمینی، داخل لوله ها وکانالها، انبارهای مسقف مواد شیمیایی، تونل ها، گودالها و چاله ها.

– الزامات کار در فضاهای بسته

• شناسایی خطرات موجود در این فضاها
• حذف یا کنترل خطرات موجود در فضای بسته
• برقراری و اجرای دستورالعملهای دقيق ورود به درون فضای بسته
• آموزش کارکنان در مورد نحوه ی ورود ایمن به درون فضای بسته
• برنامه ریزی برای ایمن سازی فضایی که افراد به درون آن وارد خواهند شد

مهمترین خطراتی که شاغلین این فضاها را تهدید می کند عبارتند از:

• غلظت اکسیژن·  تمسفرهای سمی.اتمسفرهای قابل اشتعال. خطرات مکانیکی. خطرات الکتریکی. درجه حرارت های نامناسب

 خطرات متفرقه( حین اجرای فرآیند کار) و خطاهای انسانی .

فضای بسته یا فضای محدود, به جایی می گویند که مقدار اکسیژن آن کمتر از 19.5% بوده, اتمسفر آن از گازهای سمی, خطرناک و کشنده مانند H2S,CO و … تشکیل شده, راه خروجی و وردی مناسب نداشته و برای حضور دائمی افراد و نفرات طراحی و ساخته نشده باشد. مانند داخل مخازن, تانکر نگهداری مواد شیمیایی, مجاری و سیستم های فاضلاب, داخل لوله ها و تونل ها و … خطر مسمومیت, سقوط و گیر افتادگی را در این محل تهدید می کند.

1. برای ورود به فضای بسته حتما باید از واحد ایمنی, پرمیت یا مجوز گرفته شود.
2. هوای داخل مخزن باید به طور دائم پایش, کنترل و تهویه شود.
3. افراد باید از وسایل حفاظت فردی مناسب مانند ماسک های تنفسی خود تامین (SCBA) یا (BA), کمربند ایمنی, لباس کار مناسب و … استفاده کنند.
4. افراد داخل فضای بسته, دارای وسایل ارتباطی مناسب مانند رادیو بی سیم برای ارتباط با بیرون باشند.
5. سیستم روشنایی ضدجرقه و ضد انفجار باشد.
6. تمام موانع حفاظ ها و وسایل گیرنده و … داخل فضای بسته کنترل و بررسی شوند.
7. راه های ورود و خروج شناسایی شوند.
8. با تیم امداد و نجات هماهنگی های لازم برقرار شود.
9. افرادی که داخل این فضا ها کار می کنند باید مهارت کافی داشته و با خطرات کار خود کاملا آگاه باشند.
10. حداقل یک نفر در بیرون مخزن, در حالت آماده باش بوده و دارای ارتباط دیداری و شنیداری با افراد داخل مخزن باشد.
11. افرادی که در این فضای بسته کار می کنند باید از لحاظ روحی-روانی و جسمی در سلامتی کامل قرار داشته باشند.
12. تمام خطرات احتمالی داخل فضای بسته باید از قبل شناسایی, ارزیابی, کنترل و یا حذف شوند.
13. تمام لوله های ورودی و خروجی مواد مخزن به صورت فیزیکی مسدود شده باشد. تنها به بستن شیرها اکتفا و اطمینان نکنید.
14. منابع اصلی انرژی برق, گاز, بخار و … قطع شده و سیستم قفل و برچسب زنی انجام شود.
15. اتمسفر مخزن از نظر وجود اکسیژن (کمبود یا افزایش غلظت اکسیژن) گازهای سمی و قابل انفجار مانند H2S .CO, SO2,CL2,NH3 و … ارزیابی شوند.
16. حد پایین انفجار (L.E.L) و حد بالای انفجار (U.E.L) اتمسفر مشخص شود.

فضای بسته،  هر مخزن یا فضایی که:

• راههای محدود و بسته شده برای ورود یا خروج داشته باشند.
• برای یا به منظوراشغال پيوسته توسط کارکنان طراحی نشده اند.
• به اندازه کافی بزرگ بوده و شکل آن به گونه ای است که فرد شاغل بتواند به لحاظ جسمانی وارد آن شده و در آن کار تعيين شده را انجام دهد.

• گاز زدایی: فرایند جمع آوری، اکسيد کردن یا رفع کردن گازها و بخارات خارج شده از یک مخزن به گونه ای که ميزان رهاسازی ترکيبات آلی فرار به داخل اتمسفر را در طی عمليات رهایش گاز و بخار به حداقل برساند یا از آن پيشگيری نماید.
• پاکسازی: روشی که به واسطه آن، آلاینده در یک فضای بسته با تزریق گازهای بی اثر نظير ازت یا نيتروژن، هليوم، دی اکسيدکربن و… جایگزین می گردد.
• اتمسفر خطرناک: اتمسفری که پتانسيل مواجهه ورود کننده ها با ریسک مرگ، ناتوانی، اختلال به توانایی برای نجات خود (فرار بدون کمک از یک فضای نيازمند دریافت پروانه کار)، صدمه یا بيماری مزمن بواسطه یک یا بيش از یک علل را داراست.