معرفی انواع کلاس دستکش عایق برق، بررسی رنگ بندی، استاندارد ها

کار با برق همیشه با خطر همراه است و کوچک ترین بی احتیاطی می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. یکی از مهم ترین تجهیزات برای محافظت در این شرایط، دستکش عایق برق است. این دستکش ها بسته به میزان ولتاژ و نوع فعالیت، در کلاس های مختلفی تولید می‌شوند. در این مقاله با انواع کلاس ها، استاندارد ها و نکاتی که قبل از خرید باید بدانید آشنا می شوید.

انواع کلاس دستکش عایق برق

دستکش‌ های عایق برق بر اساس قدرت تحمل ولتاژ، در شش کلاس استاندارد دسته‌ بندی می‌ شوند: کلاس 00، 0، 1، 2، 3 و 4. هرچه عدد کلاس بالاتر باشد، مقاومت دستکش در برابر ولتاژ نیز بیشتر است. انتخاب کلاس مناسب به ولتاژ عملیاتی شبکه برق و نوع فعالیت بستگی دارد.

کلاس 00 – مناسب برای ولتاژهای پایین و کاربردهای سبک

کلاس 00 پایین‌ ترین سطح ایمنی را دارد و برای کارهایی طراحی شده که در آن‌ ها احتمال تماس با برق بسیار محدود است. این نوع دستکش تا 500 ولت جریان متناوب و حدود 750 ولت جریان مستقیم را تحمل می‌ کند. ضخامت کم و انعطاف بالای آن باعث می‌ شود برای فعالیت‌ های سبک مانند تعمیرات تابلوهای برق خانگی، بررسی تجهیزات کم‌ ولتاژ و کارهای نگهداری عمومی مناسب باشد. در محیط‌ های اداری، مسکونی یا شبکه‌ های کوچک، تکنسین‌ ها اغلب از این دستکش استفاده می‌ کنند چون هم سبک است و هم کار با ابزار را سخت نمی‌ کند.

کلاس 0 – ایمنی بیشتر در ولتاژهای پایین‌ تر از 1000 ولت

این کلاس برای تحمل ولتاژها تا 1,000 ولت AC طراحی شده و یکی از پرکاربردترین کلاس‌ ها در برق‌ کاری شهری و صنعتی به شمار می‌ رود. این دستکش‌ ها در پروژه‌ هایی مثل کابل‌ کشی داخلی، تعمیرات سیستم‌ های تک‌ فاز، سرویس تابلوهای فشار ضعیف، و نگهداری عمومی ساختمان‌ ها استفاده می‌ شوند. از نظر ضخامت و راحتی، در مقایسه با کلاس 00 کمی ضخیم‌ ترند ولی هنوز هم انعطاف‌ پذیری مناسبی دارند و به کاربران امکان می‌ دهند در طول روز بدون خستگی زیاد با آن‌ ها کار کنند. دستکش کلاس 0 برای کسانی که به‌ صورت روزمره با تجهیزات برق کم‌ فشار سر و کار دارند، بهترین انتخاب است.

کلاس 1 – ایمن برای کار با ولتاژهای متوسط

دستکش هایی با این کلاس گامی بالاتر است و برای شرایطی به‌ کار می‌ رود که ولتاژ در محدوده متوسط قرار دارد. این دستکش می‌ تواند تا 7,500 ولت AC و بیش از 11,000 ولت DC را مهار کند. به همین دلیل، در شرکت‌ های برق، کارخانه‌ ها و صنایع تولیدی که تجهیزات بزرگ‌ تر و جریان‌ های بالاتری دارند، استفاده از آن ضروری است. به‌ عنوان مثال، تکنسین‌ هایی که در ایستگاه‌ های توزیع برق یا تابلو های صنعتی کار می‌ کنند، از این دستکش بهره می‌ برند. در عین حال که محافظت قوی‌ تری ارائه می‌ دهد، همچنان قابلیت حرکت دست را حفظ می‌ کند، البته با مقداری کاهش در انعطاف‌ پذیری نسبت به کلاس‌ های پایین‌ تر.

کلاس 2 – محافظت در برابر ولتاژهای بالا تا 17,000 ولت

برای کار در شبکه‌ های برق فشار متوسط، کلاس 2 توصیه می‌ شود. این دستکش قادر است ولتاژهایی تا 17,000 ولت AC و 25,000 ولت DC را تحمل کند. در این کلاس، ضخامت و وزن دستکش‌ ها بیشتر است، چرا که باید در برابر شوک‌ های شدیدتر مقاومت داشته باشند. همین ویژگی‌ ها باعث می‌ شود این دستکش‌ ها بیشتر در شبکه‌ های توزیع اصلی، پست‌ های برق صنعتی، یا پروژه‌ هایی با تابلوهای فشار قوی استفاده شوند. البته در استفاده طولانی‌ مدت ممکن است کمی خستگی در دست ایجاد شود، ولی در عوض سطح ایمنی بسیار بالایی دارند و اغلب با لایه محافظ چرمی همراه می‌ شوند تا مقاومت فیزیکی دستکش نیز تقویت شود.

کلاس 3 – مناسب برای ولتاژهای بالا در شبکه‌ های توزیع

کلاس 3 برای محافظت در برابر ولتاژهای بسیار بالا، یعنی تا 26,500 ولت AC طراحی شده است. در این سطح، بیشتر با خطوط انتقال، تجهیزات سنگین صنعتی، یا ایستگاه‌ های تقویت ولتاژ سر و کار داریم. این دستکش‌ ها دیگر آن راحتی مدل‌ های سبک‌ تر را ندارند و استفاده از آن‌ ها نیازمند مهارت بالا، دقت و آمادگی فیزیکی بیشتر است. وزن بالاتر و ضخامت بیشتر، ممکن است حرکات ظریف دست را محدود کند، اما در شرایطی که با خطر برق‌ گرفتگی شدید مواجه هستیم، هیچ جایگزینی برای این سطح از ایمنی وجود ندارد.

کلاس 4 – بیشترین سطح حفاظت؛ برای شرایط بسیار ویژه

کلاس 4 بالاترین درجه ایمنی را ارائه می‌ دهد. این دستکش‌ ها برای مقابله با ولتاژهای تا 36,000 ولت AC یا بیشتر طراحی شده‌ اند و معمولاً در پروژه‌ های بسیار تخصصی مانند خطوط انتقال فوق فشار قوی، پست‌ های برق اصلی، یا صنایع سنگین برق استفاده می‌ شوند. کار با این نوع دستکش نیاز به دانش فنی دقیق، تجربه، و آمادگی بدنی بالا دارد. استفاده از لایه‌ های داخلی نخی و روکش چرمی برای راحتی بیشتر، محافظت مکانیکی و کاهش تعریق در این دستکش‌ ها رایج است. به دلیل ضخامت زیاد، این مدل‌ ها برای کارهای طولانی‌ مدت توصیه نمی‌ شوند مگر در شرایطی که خطر برق‌ گرفتگی بسیار بالاست.

جدول ولتاژ مجاز AC و DC برای هر کلاس دستکش عایق برق

در جدول زیر می‌ توانید ولتاژ تست و ولتاژ حداکثری قابل استفاده برای هر کلاس را در دو نوع جریان متناوب (AC) و جریان مستقیم (DC) مشاهده کنید:

منظور از ولتاژ تست، ولتاژی است که دستکش باید در حین آزمایش‌ های کارخانه‌ ای تحمل کند بدون اینکه دچار شکست عایقی شود. اما ولتاژ کار، حداکثر ولتاژی است که استفاده عملی دستکش برای آن ایمن در نظر گرفته می‌ شود.

انواع رنگ بندی دستکش عایق برق

برای هر کلاس دستکش عایق برق، یک رنگ مشخص در نظر گرفته می‌ شود که به کاربران کمک می‌ کند در محل کار، کلاس دستکش را سریع تشخیص دهند. این رنگ‌ ها معمولاً روی سطح خارجی دستکش به‌ صورت کاملاً قابل مشاهده طراحی می‌ شوند.

چرا رنگ‌ بندی دستکس عایق برق مهم است؟

تشخیص سریع در محیط‌ های کاری: در شرایطی که چند کلاس مختلف در محل وجود دارد، رنگ باعث می‌ شود افراد در انتخاب دستکش اشتباه نکنند.
هشدار سطح خطر: رنگ‌ هایی مثل قرمز، زرد و نارنجی به‌ صورت طبیعی حس هشدار یا احتیاط را منتقل می‌ کنند.
افزایش ایمنی دیداری: در محیط‌ هایی با نور کم یا فضای باز، رنگ‌ های روشن کمک می‌ کنند که سایر اعضای تیم نیز متوجه شوند فرد در حال کار با ولتاژ بالا است.

در برخی برندها ممکن است این رنگ‌ بندی کمی متفاوت باشد، اما اغلب تولیدکنندگان معتبر از همین الگوی استاندارد پیروی می‌ کنند. تشخیص نهایی کلاس دستکش باید همیشه با بررسی نوشته یا حک روی خود محصول انجام شود، نباید حتما رنگ را اولویت قرار داد.

استاندارد دستکش عایق برق

در دنیای برق، کوچک‌ ترین بی‌ دقتی می‌ تواند عواقب جبران‌ ناپذیری به‌ همراه داشته باشد. به همین دلیل، انتخاب و استفاده از دستکش‌ های عایق برق تنها وقتی قابل اتکاست که آن محصول مطابق با استانداردهای رسمی و آزمون‌ های تخصصی تولید شده باشد. استانداردها تضمین می‌ کنند که یک دستکش واقعاً توانایی محافظت در برابر ولتاژ مشخص را دارد، مقاومت مکانیکی قابل قبولی ارائه می‌ دهد و در شرایط محیطی مختلف عملکرد ایمن خود را حفظ می‌ کند.

استانداردهای بین‌ المللی

مهم‌ ترین استاندارد بین‌ المللی که در زمینه دستکش‌ های عایق برق شناخته می‌ شود، استاندارد ASTM D120 آمریکاست. این استاندارد توسط انجمن تست و مواد آمریکا (ASTM International) تدوین شده و از معتبرترین مراجع تست تجهیزات ایمنی الکتریکی در جهان به شمار می‌ رود. طبق ASTM D120، دستکش‌ ها باید از نظر ضخامت، تحمل ولتاژ، مقاومت در برابر نفوذ و دوام در شرایط محیطی مختلف مورد آزمایش قرار بگیرند. همین استاندارد کلاس‌ بندی 00 تا 4 را نیز تعریف می‌ کند که در بخش‌ های قبلی مقاله به‌ طور مفصل توضیح داده شد.

در کنار ASTM، یکی دیگر از استانداردهای کلیدی IEC 60903 است که توسط کمیسیون بین‌ المللی الکتروتکنیک (IEC) تدوین شده است. این استاندارد که در سطح جهانی مورد پذیرش است، نه‌ تنها به ویژگی‌ های الکتریکی، بلکه به عوامل مهمی مثل مقاومت در برابر سوراخ شدن، پارگی، تغییر شکل، گرما و سرما، و حتی نفوذ گاز ازن توجه دارد. برخلاف ASTM، استاندارد IEC بر طبقه‌ بندی‌ های دیگری هم تأکید دارد؛ مانند الزامات بسته‌ بندی، شرایط نگهداری، و حتی مشخصات ظاهری دستکش. به همین دلیل، دستکش‌ هایی که بر اساس این استاندارد تولید می‌ شوند اغلب در بازار اروپا و آسیا بیشتر دیده می‌ شوند و در پروژه‌ های حساس بین‌ المللی ترجیح داده می‌ شوند.

استاندارد EN 60903 نسخه اروپایی استاندارد IEC 60903 است و به‌ صورت مستقیم با آن هماهنگ شده. در بسیاری از کشورهای اروپایی، محصولات ایمنی برق فقط در صورتی اجازه فروش دارند که دارای تاییدیه EN باشند. این استاندارد علاوه بر مقاومت الکتریکی، ویژگی‌ هایی مانند ضدتعریق بودن، سازگاری با دست، مقاومت در برابر حلال‌ ها و حتی قابلیت استفاده در آب یا شرایط مرطوب را هم بررسی می‌ کند. به‌ عنوان مثال، در EN 60903 دستکش‌ ها ممکن است بر اساس شرایط آزمون به دسته‌ هایی مانند “C” (ضد سرما)، “H” (ضد حرارت)، “R” (مقاومت ترکیبی) و “Z” (مقاومت در برابر گاز ازن) طبقه‌ بندی شوند.

استانداردهای ملی ایران

در ایران نیز سازمان ملی استاندارد، ضوابطی را برای تولید و واردات دستکش‌ های عایق برق تعیین کرده است. استاندارد ملی ایران به شماره ۱۹۸۴۷، تطابق با استاندارد IEC 60903 را الزامی کرده و تقریباً به‌ صورت کامل از آن الگوبرداری شده است. در این استاندارد، دستکش‌ ها باید تحت آزمون‌ های الکتریکی، مکانیکی، ظاهری و شیمیایی قرار بگیرند و نتیجه تست‌ ها در برگه مشخصات فنی و گواهی محصول قید شود. این موضوع در هنگام خرید، مخصوصاً برای پیمانکاران پروژه‌ های دولتی یا صنعت برق، اهمیت بالایی دارد؛ زیرا محصولات فاقد استاندارد ملی یا تاییدیه سازمان استاندارد ایران، در بسیاری از پروژه‌ ها مجاز به استفاده نیستند.

اهمیت آزمون‌ ها و تأییدیه‌ ها

هر دستکش عایق برق باید به‌ صورت دوره‌ ای (معمولاً هر 6 ماه یکبار) تحت آزمون مجدد قرار بگیرد. برخی از تولیدکنندگان معتبر، خدمات تست ولتاژ و صدور گواهی سلامت را به خریداران ارائه می‌ دهند. این آزمون‌ ها شامل تست نشت جریان، بررسی پارگی یا آسیب فیزیکی، و تأیید تحمل ولتاژ تحت فشار عملیاتی هستند. در صورت مشاهده هرگونه نشتی، سوراخ ریز، تغییر رنگ یا کاهش خاصیت انعطاف‌ پذیری، دستکش باید فوراً از رده خارج شود.

در نهایت، مهم نیست که دستکش از چه برندی خریداری می‌ شود؛ تا زمانی که فاقد گواهی‌ نامه معتبر از استانداردهای بین‌ المللی یا ملی باشد، استفاده از آن به‌ معنای قرار گرفتن در معرض خطر جدی برق‌ گرفتگی است.

راهنمای انتخاب دستکش عایق برق

انتخاب دستکش مناسب برای کار با برق، فقط به تحمل ولتاژ ختم نمی‌ شود. هر محیط کاری، شرایط خاص خودش را دارد: از سطح ولتاژ گرفته تا نوع فعالیت، زمان استفاده، دمای محیط و حتی وضعیت جسمی فرد. بنابراین در فرآیند انتخاب، باید چندین فاکتور به‌ صورت همزمان در نظر گرفته شود تا دستکش واقعاً ایمن، راحت و کاربردی باشد.

• کلاس ولتاژ: باید بر اساس ولتاژی که فرد در معرض آن قرار دارد (چه AC چه DC)، کلاس مناسبی را انتخاب کرد. برای مثال، کلاس 00 برای ولتاژهای پایین شهری مناسب است، در حالی که کلاس 4 برای خطوط فشار قوی طراحی شده. انتخاب کلاس پایین‌ تر از نیاز واقعی، خطرناک‌ ترین اشتباهی‌ ست که ممکن است اتفاق بیفتد.
• شرایط محیطی: اگر در فضای باز کار می‌ کنید یا با تابلوهایی مواجه هستید که ممکن است در معرض باران، نور خورشید، گرد و غبار یا مواد روغنی قرار بگیرند، باید مطمئن شوید که دستکش انتخابی‌ تان در برابر رطوبت، گاز ازن، یا مواد شیمیایی نیز مقاوم است. برخی دستکش‌ ها مانند مدل‌ های برند Regeltex، با ترکیب لاتکس طبیعی با مواد تقویت‌ شده، برای چنین محیط‌ هایی طراحی شده‌ اند و هم انعطاف‌ پذیری بالایی دارند، هم محافظت فیزیکی مناسب.
• راحتی و سایز مناسب دستکش: دستکش عایق برق، برخلاف دستکش‌ های معمولی، نباید خیلی تنگ یا خیلی آزاد باشد. اگر اندازه آن بیش‌ ازحد کوچک باشد، مانع گردش خون می‌ شود و دست را خسته می‌ کند؛ اگر بیش‌ ازحد بزرگ باشد، امکان گرفتن ابزار یا کار با دقت از بین می‌ رود. برندهایی مانند رجلتکس سایزبندی دقیق (از سایز 7 تا 12) ارائه می‌ دهند و در کنار آن توصیه می‌ کنند که برای راحتی بیشتر، از آستر نخی داخلی و روکش چرمی محافظ بیرونی استفاده شود(در صورت موجود).

اگر برای انتخاب دقیق دستکش دچار تردید شدید، از ابزار آنلاین انتخاب دستکش عایق برق که توسط شرکت سلامت پیشرو ایمن سپاهان توسعه یافته، به‌ شکل آنلاین استفاده کنید. با انتخاب بخش «دستکش عایق برق» و سرچ در بخش «جستجو براساس کلاس یا ولتاژ AC» میتونید دستکش مورد نظر خودتون رو انتخاب کنید.

راهنمای خرید دستکش عایق برق

وقتی تصمیم به خرید دستکش عایق گرفتید، باید در نظر داشته باشید که این محصول فقط یک کالای مصرفی نیست؛ بلکه یک وسیله ایمنی حیاتی‌ ست که مستقیماً با جان شما سر و کار دارد. به همین دلیل، خرید آن باید از فروشگاه‌ های تخصصی، معتبر و دارای پشتیبانی فنی انجام شود.

یکی از مهم‌ ترین نکات در زمان خرید، بررسی دقیق استانداردها و اصالت برند محصول است. دستکشی که قرار است از شما در برابر هزاران ولت برق محافظت کند، حتماً باید دارای گواهی‌ نامه‌ های بین‌ المللی مانند ASTM D120 یا IEC/EN 60903 باشد. برندهایی مانند Regeltex فرانسه به‌ دلیل رعایت دقیق این استانداردها و تولید تحت آزمایش‌ های کنترل کیفیت سخت‌ گیرانه، جزو گزینه‌ های قابل‌ اطمینان در بازار جهانی و ایران هستند.

در ایران، یکی از فروشگاه‌ های معتبری که محصولات اصلی رجلتکس را با مشخصات کامل، کلاس‌ بندی دقیق، سایزبندی و اطلاعات استاندارد ارائه می‌ دهد، فروشگاه سلامت پیشرو ایمن سپاهان است.

برای نگهداری صحیح از دستکش نیز باید آن را در محیطی خشک، خنک، دور از نور مستقیم خورشید و بدون تماس با مواد شیمیایی یا حلال‌ ها نگهداری کنید. در حین استفاده، استفاده از روکش چرمی محافظ توصیه می‌ شود تا هم از آسیب فیزیکی جلوگیری شود و هم عمر مفید دستکش افزایش یابد.

انتخاب درست دستکش عایق برق، ترکیبی از شناخت فنی، رعایت استانداردها و توجه به جزئیات محیط کار است. با بررسی کلاس ولتاژ، شرایط محیطی، سایز مناسب و اطمینان از اصالت برند و تأییدیه‌ های بین‌ المللی، می‌ توان از خطرات برق‌ گرفتگی به‌ طور مؤثری جلوگیری کرد. استفاده از فروشگاه معتبری مانند سلامت پیشرو ایمن سپاهان (سپاس)، می‌ تواند انتخابی دقیق‌ تر، مطمئن‌ تر و متناسب با نیاز کاری شما فراهم کند.